Kalça çıkığı veya diğer isimleri ile Doğuştan Kalça Çıkığı (DKÇ), Gelişimsel Kalça Displazisi (GKD) veya travmatik kalça çıkığı olarak bilinen bir durumdur. Kalça eklemini oluşturan femur ve astabulum arasındaki ilişkinin kaybolması sonucu kalçanın yerinden çıkmasıdır.
İsimlerinden de anlaşılabileceği gibi doğumdan sonra oluşabilir veya trafik kazası gibi şiddetli travmalar sonrasında görülebilir. Daha çok karşılaştığımız Doğuştan Kalça Çıkığı (DKÇ), Gelişimsel Kalça Displazisi (GKD) denilen durum artık ülkemizde genel taramalar içine konulan ultrasonografi incelemesi sayesinde daha erken tanı almaya ve tedavi edilmeye başlanmıştır. İlk 6 aylık bebeklerde ultrasonografi USG kullanılırken daha geç yaşlarda röntgenler kullanılmaktadır.
Kalça çıkığı, yalnızca bir kemik sorunu değil, aynı zamanda yaşam kalitesini uzun vadede etkileyebilecek ciddi bir ortopedik durumdur. Hem bebeklerde hem de yetişkinlerde görülebilir, ancak en çok dikkat edilmesi gereken dönem yenidoğan ve bebeklik dönemidir.
İçindekiler
Kalça Çıkığı Nedir?
Kalça eklemi, uyluk kemiğinin (femur) yuvarlak başı ile leğen kemiğindeki asetabulum adı verilen çukurun birleşmesiyle oluşur. Sağlıklı bir kalça, bu başın yuva içinde düzgün şekilde hareket etmesini sağlar. Kalça çıkığı, femur başının asetabulumdan kısmen ya da tamamen çıkması durumudur. Bu durum doğuştan olabilir veya sonradan gelişebilir. Bebeklikte fark edilmediğinde ciddi hareket kısıtlılıklarına neden olabilir.
Kalça çıkığı üç türde görülür. Doğuştan kalça çıkığı; bebeğin doğumdan önceki gelişim sürecinde, kalçanın yuvasına tam olarak oturmamasıyla meydana gelir. Bu durum kalıcı bozukluklara zemin hazırlayabilir. Gelişimsel kalça displazisi; kalçanın doğumdan sonra, özellikle ilk aylarda veya yıllarda düzgün gelişmemesi durumudur. Genellikle dış etkenlere bağlı olarak gelişir. Travmaya bağlı kalça çıkığı; kazalar veya düşmeler sonucu oluşabilir. Bu tip çıkıklar genellikle ani ve şiddetli ağrılarla kendini gösterir.
Kalça Çıkığı Neden Oluşur?
Kalça çıkığının sebepleri genetik, çevresel ve doğum şekline bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Ailede daha önce kalça çıkığı tanısı almış bireyler varsa, bebekte de görülme ihtimali oldukça yüksektir. Genetik faktörler, eklem gelişiminin sağlıklı ilerlemesini olumsuz etkileyebilir.
Bebeğin anne karnında baş aşağı değil de makat (ayak önde) pozisyonda durması, kalça eklemi üzerinde baskı oluşturabilir. Bu pozisyon, kalçanın doğru şekilde yuvasına oturmamasına neden olur.
Kalça çıkığı riski erkek bebeklere göre kız bebeklerde daha yüksektir. Bunun hormonal ve kas-iskelet sistemi gelişimine bağlı olduğu düşünülmektedir.
Bebeklerin bacaklarını birleştirerek sarılan sıkı kundaklar veya dar taşıyıcılar, kalçanın dışarı doğru gelişmesini engeller. Bu durum, özellikle ilk aylar içinde kalça çıkığına zemin hazırlar.
Kalça Çıkığı Belirtileri
Kalça çıkığı bebeklerde; bacak uzunluk farkıyla, kalça hareketlerinde kısıtlılıkla, bacak açıldığında duyulan sesle kendisini belli edebilir. Çocuklarda; topallama, yürümede dengesizlik, kalçada ağrı ile fark edilebilir. Yetişkinlerde ise şiddetli ağrılarla, hareket edememekle ve uzun süre yürüyememekle anlaşılabilir.
Kalça Çıkığı Teşhisi
Doğuştan Kalça Çıkığı, genellikle fizik muayene ile teşhis edilir. Ortopedi ve travmatoloji uzmanları fizik muayene sırasında, kalça ekleminin şeklini ve hareketliliğini değerlendirir.
Doğuştan Kalça Çıkığı (DKÇ), Gelişimsel Kalça Displazisi (GKD) erken tespit edilen bebeklerde özel bandaj veya breyslerle tedavi edilir. Daha ileri yaşlarda teşhis durumlarında ise ameliyatla tedavisi mümkündür.
Kalça Çıkığı Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi süreci, kalça çıkığının şiddetine, çocuğun yaşına ve kemik yapısının durumuna göre değişiklik gösterir. Temel amaç, kalça başını tekrar yuvasına oturtmak ve orada sabit kalmasını sağlamaktır.
Pavlik Bandajı
Özellikle bebek doğduktan sonraki ilk 6 ay içinde fark edilen kalça çıkıkları için en yaygın kullanılan yöntemdir. Bu özel bandaj, bacakları açık ve fleksiyon pozisyonunda tutarak kalçanın doğal gelişimini destekler.
Alçı ve Atel Uygulamaları
Pavlik bandajı ile yanıt alınamayan vakalarda kalça yerine yerleştirilerek özel alçılar veya atellerle sabitlenir. Bu yöntem biraz daha uzun süreli gözlem gerektirir.
Cerrahi Müdahale
6 aydan büyük bebeklerde ya da ileri düzey çıkıklarda, kalçanın cerrahi olarak yerine oturtulması gerekebilir. Cerrahi sonrası genellikle alçı desteği ile kemiklerin konumu korunur.
Fizik Tedavi
Hem ameliyat sonrası iyileşme döneminde hem de kas gücünü artırmak için fizik tedavi uygulanır.
Kalça Çıkığı Sonrası Protez
Diğer önemli bir durumda kalça kırığı sonrası kalça protezi yapılan veya kalça kireçlenmesi sonrası yapılan total kalça protezi sonrası kalça çıkığı yani kalça protezinin yerinden oynamasıdır. Kimi zaman tekrarlayan ameliyatlar sonrası da protez çıkığı ile karşılaşılabilmektedir. Bu durumun tedavisi bu konuda tecrübeli bir ortopedi ve travmatoloji uzmanı tarafından detaylı bir inceleme yapılıp doğru protez seçimi ve ameliyat planlaması ve yaklaşımı ile cerrahinin uygulanılmasıdır. Travmatik olarak oluşmuş kalça çıkıkları ise gerçek acil durumlardan biridir. Çok acil olarak tam teşekküllü bir hastaneye götürülmeli ve kalça çıkığı yerine oturtulmalıdır. Sonrasında da sıklıkla eşlik eden diğer yaralanmaların tedavisine başlanmalıdır.
Kalça Çıkığını Önlemenin Yolları
Kalça çıkığı, çoğunlukla doğuştan gelen bir problem gibi düşünülse de, doğru önlemlerle büyük ölçüde önlenebilir bir rahatsızlıktır. Özellikle bebeklik döneminde yapılacak küçük ama etkili uygulamalar, kalça gelişiminin sağlıklı bir şekilde tamamlanmasını sağlayabilir. Bacakların “M” şeklinde açık pozisyonda, dizler kalçadan yüksekte olacak şekilde taşınması doğru olan yöntemdir. Ergonomik kangurular ve geniş tabanlı bebek taşıyıcıları tercih edilmelidir. Geleneksel kundaklama yöntemleri kalça gelişimini olumsuz etkileyebilir. Kalçaların ve bacakların serbest kalmasına izin veren, gevşek kundaklama ile özellikle ilk 3 ay içinde kalçanın doğal pozisyonunu korumak, kalça çıkığını önlemede çok etkilidir.
Kalça sağlığı açısından, bebekler doğduktan sonraki ilk 4-6. haftalarda mutlaka kalça ultrasonu ile değerlendirilmelidir. Özellikle kız bebeklerde risk daha yüksektir. Bebeğin kalçasını ve bacaklarını rahat hareket ettirebilecek şekilde bezlemek de dikkat edilmesi gerekenler arasındadır. Kalça çıkığı, çoğu zaman bir kader değildir. Özellikle ilk aylarda dikkat edilen birkaç basit ama etkili uygulama ile bu rahatsızlık büyük oranda önlenebilir.
Kalça Çıkığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Bebek doğar doğmaz veya ilk birkaç ay içinde rutin kontrollerle fark edilebilir. Hayır, mutlaka tıbbi müdahale gerekir. Doğru tedavi ile yürüyebilir; geç kalınırsa yürüyüş bozukluğu gelişebilir. Kalça çıkığı ameliyatı her cerrahi işlem gibi belirli risklere sahiptir ancak uzman ellerde başarı oranı yüksektir. Kalça çıkığı tedavi edilmediğinde çocuğun büyümesiyle birlikte ciddi yürüme bozukluklarına, kalıcı topallamaya ve erken yaşta kalça kireçlenmesine neden olabilir. Bu durum, yetişkinlikte bile yaşam kalitesini doğrudan etkileyebilir. Bebeklerde bacak uzunluk farkı, kalça hareketlerinde kısıtlılık, bacak açıldığında çıkan ses (klik) ve kalçada asimetri gibi belirtiler kalça çıkığını gösterebilir. Yetişkinlerde ise kalça ve kasık bölgesinde ağrı, topallama ve yürümede zorlanma gibi belirtiler görülür. Kalça çıkığı olan bireylerde yürüme genellikle topallayarak olur. Vücut ağırlığını dengelemek için kalça yana doğru eğilir, bu da yürüyüşte dengesizliğe ve ağrıya neden olabilir. Kalça çıkığına bağlı ağrı kasık bölgesine, uyluğun ön yüzüne, kalçaya ve bazen dize kadar yayılabilir. Özellikle hareket ettikçe bu ağrılar daha da belirginleşir. Bebeklerde çıkık, özel bandajlar (örneğin Pavlik bandajı) ile yerine oturtulabilir. İleri vakalarda ya da yetişkinlerde, çıkık cerrahi müdahale ile düzeltilir. Bu işlem öncesi detaylı görüntüleme yapılır ve anestezi altında gerçekleştirilir. Evet, özellikle 6 aydan büyük bebeklerde ve yetişkinlerde kalça çıkığı röntgenle net olarak görülebilir. Daha küçük bebeklerde ise yumuşak doku gelişimi devam ettiği için ultrason tercih edilir. Kalça çıkığı ameliyatı, uygulanan tekniğe göre değişmekle birlikte genellikle 1.5 ile 3 saat arasında sürer. Ameliyat sonrası alçı ve rehabilitasyon süreci de planlanır. Tedavi edilmediğinde ciddi sonuçlara yol açabilir. Hareket kabiliyetinde kısıtlılık, kalıcı sakatlık, kronik ağrı ve erken yaşta kalça kireçlenmesi gibi problemler oluşturabilir. Kalça çıkığı ne zaman fark edilir?
Kalça çıkığı kendi kendine düzelir mi?
Kalça çıkığı olan bebek yürüyebilir mi?
Kalça çıkığı ameliyatı riskli midir?
Kalça çıkığı tedavi edilmezse ne olur?
Kalçanın çıktığını nasıl anlarız?
Kalça çıkıklığı olanlar nasıl yürür?
Kalça çıkığı ağrısı nereye vurur?
Kalça çıkığı nasıl yerine getirilir?
Kalça çıkığı röntgende belli olur mu?
Kalça çıkığı ameliyatı kaç saat sürer?
Kalça çıkığı tehlikeli mi?
